Αλέξανδρος Ζώμας: «Να φέρουμε μια νέα κλίμακα δυνατοτήτων στην αρχιτεκτονική»

Ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Ζώμας, συνιδρυτής του γραφείου Micromega, εξηγεί στο alumini γιατί η κτιριακή πρόσοψη είναι ένα από τα πιο κρίσιμα στοιχεία της αρχιτεκτονικής και αναλύει τις συναρπαστικές δυνατότητες του façade στο μέλλον.

Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου

Πώς θα περιγράφατε τη φιλοσοφία σας ως αρχιτέκτονας; Ποιες είναι οι κύριες αξίες που επιδιώκετε να ενσωματώσετε στα έργα σας;

Ως Co – Director του γραφείου Micromega Architecture and Strategies, ηγούμαι μαζί με την Μάρα Παπαβασιλείου ενός γραφείου αφιερωμένου στην αναδιαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε για το δομημένο περιβάλλον. Η φιλοσοφία του γραφείου Micromega αντιμετωπίζει την αρχιτεκτονική σαν ένα ισχυρό εργαλείο μετασχηματισμού, ικανό να αντιμετωπίσει τόσο τις μικρότερες λεπτομέρειες που βελτιώνουν την καθημερινή ζωή όσο και τα ευρύτερα αστικά πλαίσια που καθορίζουν το μέλλον μας.

Η φιλοσοφία μας αγκαλιάζει την αλληλεπίδραση μεταξύ του «micro» – των περίπλοκων και ανθρωποκεντρικών πτυχών του σχεδιασμού – και του «mega» – των οραματικών, μεγάλης κλίμακας εννοιών που διαμορφώνουν τις πόλεις και τις κοινότητες.

Εξισορροπώντας αυτές τις δύο κλίμακες, δημιουργούμε χώρους που δεν είναι μόνο λειτουργικοί και ευχάριστοι, αλλά βιώσιμοι σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, βλέπω την αρχιτεκτονική όχι μόνο ως πρακτική αλλά και ως καταλύτη για καινοτομία. Η δουλειά μας δεν περιορίζεται από τις συμβάσεις- ευδοκιμεί στην αμφισβήτηση της υφιστάμενης κατάστασης και στη διεύρυνση των ορίων του εφικτού. Είτε πρόκειται για τη μεταμόρφωση ενός αστικού τοπίου είτε για τη δημιουργία οικείων, βιωματικών χώρων, εφαρμόζουμε μια ολιστική προσέγγιση σε κάθε έργο που αναλαμβάνουμε. Στους Micromega, η αποστολή μας είναι απλή: να φέρουμε μια νέα κλίμακα δυνατοτήτων στην αρχιτεκτονική. Με κάθε έργο, στοχεύουμε να επαναπροσδιορίσουμε τι μπορεί να κάνει η αρχιτεκτονική για τους ανθρώπους, τις πόλεις και τον πλανήτη.

Πόσο σημαντικό είναι το façade για τη συνολική εμπειρία και αντίληψη ενός κτιρίου; Και ποιος είναι ο ρόλος του αλουμινίου σε αυτό;

Η επιδερμίδα του κτιρίου είναι ένα από τα πιο κρίσιμα στοιχεία της αρχιτεκτονικής, επειδή αποτελεί τη διεπαφή μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού κόσμου. Επηρεάζει όχι μόνο την αντίληψη ενός κτιρίου αλλά και την απόδοσή του όσον αφορά τον έλεγχο του κλίματος, του φωτός και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Είναι το πρώτο σημείο επαφής για τους χρήστες και σημαντικός παράγοντας για τη διαμόρφωση της ταυτότητας του κτιρίου. Το αλουμίνιο παίζει καθοριστικό ρόλο στις σύγχρονες προσόψεις, λόγω των ελαφρών ιδιοτήτων του, της ανθεκτικότητας και της προσαρμοστικότητάς του. Επιτρέπει μεγάλες, απρόσκοπτες επιφάνειες και περίπλοκες λεπτομέρειες, χωρίς να διακυβεύεται η δομική ακεραιότητα. Είναι ευπροσάρμοστο, ανακυκλώσιμο και προσφέρει καθαρή, σύγχρονη αισθητική, ενώ επιτρέπει βελτιώσεις στις θερμικές και ακουστικές επιδόσεις, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας σήμερα.

Ποιες είναι οι τελευταίες καινοτομίες στον σχεδιασμό façade, που θεωρείτε σημαντικές για την αρχιτεκτονική σήμερα;

Ο σχεδιασμός των προσόψεων έχει σημειώσει σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις, ιδίως όσον αφορά την υλικότητα και τις επιδόσεις. Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες είναι η ανάπτυξη δυναμικών προσόψεων, που μπορούν να αλλάζουν τα χαρακτηριστικά τους ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτές οι προσόψεις μπορούν να ρυθμίζουν το φως, τη θερμοκρασία, ακόμη και τη ροή του αέρα, συμβάλλοντας στην ενεργειακή απόδοση και την άνεση μέσα στο κτίριο. Επιπλέον, οι εξελίξεις στον ψηφιακό σχεδιασμό έχουν επιτρέψει πιο σύνθετες γεωμετρίες και προσαρμοσμένα σχέδια, τα οποία ήταν προηγουμένως αδύνατα. Υλικά όπως το γυαλί υψηλής απόδοσης, οι φωτοβολταϊκές επιφάνειες και τα προσαρμοστικά συστήματα σκίασης μετατρέπουν τις προσόψεις σε ενεργά, ανταποκρινόμενα «δέρματα» και όχι σε στατικά περιβλήματα.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη χρήση “έξυπνων” προσόψεων που μπορούν να προσαρμόζονται στο περιβάλλον ή να αλληλεπιδρούν με τους χρήστες του κτιρίου;

Θεωρώ ότι οι έξυπνες προσόψεις είναι μια σημαντική και αναγκαία εξέλιξη στην αρχιτεκτονική. Αντανακλούν τη στροφή από τη θεώρηση των κτιρίων ως παθητικών αντικειμένων σε ενεργά συστήματα που εμπλέκονται με το περιβάλλον και τους χρήστες τους. Μια καλά σχεδιασμένη έξυπνη πρόσοψη μπορεί να βελτιώσει την άνεση, να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και ακόμη και να βελτιώσει την εμπειρία του χρήστη προσαρμόζοντάς την στις ανάγκες του, όπως η αυτόματη ρύθμιση των επιπέδων φωτισμού ή της θερμοκρασίας. Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι η δυνατότητα των προσόψεων να γίνουν επικοινωνιακές ή διαδραστικές, ανταποκρινόμενες σε δεδομένα του χρήστη ή περιβαλλοντικά δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Αυτό μετατρέπει τα κτίρια σε ζωντανά συστήματα που ανταποκρίνονται στα καιρικά φαινόμενα, στα επίπεδα ρύπανσης, ακόμη και στη συμπεριφορά των ανθρώπων μέσα και έξω. Είναι ένα κρίσιμο βήμα προς πιο βιώσιμα, ανθεκτικά και ελκυστικά αστικά περιβάλλοντα.

Μπορεί το façade να συμβάλει στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης ενός κτιρίου;

Απολύτως, η πρόσοψη είναι βασικό στοιχείο της ενεργειακής απόδοσης. Ελέγχοντας την ανταλλαγή θερμότητας, φωτός και αέρα μεταξύ του κτιρίου και του εξωτερικού χώρου, μπορεί να μειώσει σημαντικά την εξάρτηση από μηχανικά συστήματα θέρμανσης, ψύξης και φωτισμού. Επιπλέον, τα προηγμένα συστήματα υαλοπινάκων και σκίασης μπορούν να μειώσουν το ηλιακό κέρδος σε θερμότερα κλίματα ή να συλλέξουν την ηλιακή ενέργεια, όπου χρειάζεται, μειώνοντας περαιτέρω το ενεργειακό αποτύπωμα ενός κτιρίου.

Λαμβάνετε υπόψη σας την ταυτότητα και την παράδοση ενός τόπου για τον σχεδιασμό των προσόψεων; Πιστεύετε ότι η κτιριακή πρόσοψη μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο επικοινωνίας και να έχει αντίκτυπο στην κοινωνία; Αν ναι, πώς επιτυγχάνεται αυτό;

Ναι, νομίζω ότι είναι ζωτικής σημασίας να λαμβάνουμε υπόψη την ταυτότητα και το πλαίσιο ενός τόπου όταν σχεδιάζουμε μια πρόσοψη. Η αρχιτεκτονική δεν έχει να κάνει μόνο με τη λειτουργία, αλλά και με τον διάλογο με το περιβάλλον – κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό. Μια καλοσχεδιασμένη πρόσοψη μπορεί να αντανακλά τα τοπικά υλικά, τις παραδόσεις, ακόμη και τις ιστορικές αφηγήσεις με σύγχρονο τρόπο, εντάσσοντας ένα κτίριο στο περιβάλλον του και προσφέροντας ταυτόχρονα κάτι νέο. Οι προσόψεις είναι μια μορφή επικοινωνίας, μιλώντας στο κοινό για τον σκοπό του κτιρίου, τις αξίες του και τη θέση του στο αστικό τοπίο. Μπορούν να προκαλέσουν σκέψη, να δημιουργήσουν περιέργεια ή να ενσταλάξουν την αίσθηση του ανήκειν.

Αν μπορούσατε να πειραματιστείτε ελεύθερα με ένα project, χωρίς περιορισμούς, τι είδους κτιριακή πρόσοψη θα θέλατε να δημιουργήσετε;

Αν δεν υπήρχαν περιορισμοί, θα με ενδιέφερε να δημιουργήσω μια πρόσοψη που θα ήταν πλήρως προσαρμοστική – μια πρόσοψη που θα μπορούσε να μεταμορφώνεται ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τις κοινωνικές χρήσεις. Φανταστείτε μια επιφάνεια που θα μπορούσε να αλλάξει φυσικά τη μορφή της για να ρυθμίσει τη θερμοκρασία, να βελτιστοποιήσει τη θέα ή ακόμη και να δημιουργήσει ιδιωτικότητα ανάλογα με τις ανάγκες. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω ενός συνδυασμού προηγμένων υλικών, ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης. Θα διερευνούσα, επίσης, την ενσωμάτωση βιολογικών συστημάτων στις προσόψεις – χρησιμοποιώντας ζωντανά υλικά, ίσως φυτά ή φύκια, που θα μπορούσαν όχι μόνο να βελτιώσουν την περιβαλλοντική απόδοση του κτιρίου αλλά και να συμβάλουν στην αστική βιοποικιλότητα. Αυτό θα διευρύνει το τι μπορεί να είναι μια πρόσοψη, μετατρέποντάς την από ένα απλό όριο σε ένα εξελισσόμενο, ζωντανό μέρος του οικοσυστήματος.

Ποιες θεωρείτε ότι θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις και ευκαιρίες για το μέλλον των façades;

Η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι πιθανότατα η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών με παράλληλη διατήρηση της οικονομικής προσιτότητας και της επεκτασιμότητας. Καθώς τα υλικά και τα συστήματα γίνονται πιο εξελιγμένα, θα είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι καινοτομίες αυτές μπορούν να εφαρμοστούν σε ευρεία κλίμακα και όχι μόνο σε έργα υψηλού προϋπολογισμού. Αντιμετωπίζουμε, επίσης, την πρόκληση της εξισορρόπησης των επιδόσεων με την αισθητική και την πολιτιστική συνάφεια. Καθώς πιέζουμε για προσόψεις που είναι πιο λειτουργικές και ανταποκρινόμενες, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθούν οι ανθρώπινες και πολιτιστικές πτυχές του σχεδιασμού. Η ευκαιρία έγκειται στο γεγονός ότι οι προσόψεις γίνονται κάτι περισσότερο από απλό κέλυφος κτιρίου – μπορούν να είναι περιβαλλοντικοί ρυθμιστές, παραγωγοί ενέργειας. Η μελλοντική πρόσοψη θα μπορούσε να είναι ένα πολυλειτουργικό σύστημα, που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση των πιεστικών ζητημάτων της κλιματικής αλλαγής, της αστικοποίησης και της κατανάλωσης ενέργειας, ενώ παράλληλα θα προσφέρει νέες αισθητικές και πολιτιστικές εμπειρίες στους ανθρώπους. Η ανάμειξη της βιολογίας, των ψηφιακών τεχνολογιών και της αρχιτεκτονικής παρουσιάζει συναρπαστικές δυνατότητες για το μέλλον.

Αλέξανδρος Ζώμας,
Director Micromega Architecture & Strategies, Μέλος ΔΣ του ΕΙΑ

 

Ο Αλέξανδρος Ζώμας είναι αρχιτέκτονας και συνιδρυτής του γραφείου Micromega Architecture and Strategies. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Παρισιού-LaVillette. Το 2012 αποφοίτησε από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα “Χώρος, Πολιτισμός, Σχεδιασμός” στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου έχει διδάξει αρχιτεκτονικά στούντιο ως επίκουρος διδασκαλίας. Είναι, επίσης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ) από το 2015.

16ο Συνέδριο alumini
«Αλουμίνιο & Αρχιτεκτονική»