Συνέντευξη Ρένας Σακελλαρίδου / RS SPARCH
Αρχιτέκτων ΑΠΘ, M.ArchUBC, Ph.D. Bartlett UCL
Καθηγήτρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ΑΠΘ

Ρένα Σακελλαρίδου: «Η μελέτη και η κατασκευή ζητούν ομαδικό πνεύμα»

Ένα από τα κεντρικά θέματα του 15ου Συνεδρίου «Αλουμίνιο & Αρχιτεκτονικές Κατασκευές», που διοργάνωσε η Energy Marketing τον Νοέμβριο του 2022, ήταν η βιωσιμότητα. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, η πολυβραβευμένη καθηγήτρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στο ΑΠΘ, κ. Ρένα Σακελλαρίδου, που συμμετείχε στο στρογγυλό τραπέζι του 2ου συνεδριακού κύκλου, μίλησε για τον τρόπο που η βιωσιμότητα και οι νέες διεθνείς τάσεις επιδρούν στο έργο και στον ρόλο του αρχιτέκτονα.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται ευρέως λόγος για τη σημασία της βιωσιμότητας στην κατασκευή των κτιρίων. Πώς οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης επηρεάζουν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό;

Η βιωσιμότητα διαπερνά το σύνολο πλέον του έργου. Θα αναφερθώ, εν τάχει, στα πιο κεντρικά σημεία: προστασία από τον ήλιο, υλικά που πληρούν ειδικές προδιαγραφές και δεν περιλαμβάνουν βλαβερές ουσίες, διαχείριση της ενέργειας με τέτοιον τρόπο, ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν μικρότερο ενεργειακό κόστος στη λειτουργία του κτιρίου, που σημαίνει χρήση φωτοβολταϊκών, γεωθερμία, συγκέντρωση νερού, συστήματα αυτοματισμού και άλλα.

Από αρχιτεκτονικής πλευράς, θα τόνιζα την ιδιαίτερη σημασία που έχει η προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία, που μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, όπως, για παράδειγμα, με μεγάλους προβόλους, με κινητές ή σταθερές περσίδες, με ειδικά υαλοπετάσματα, με κουφώματα και κρύσταλλα αυξημένης θερμομονωτικής προστασίας. Σημαντική είναι, επίσης, η αυξημένη θερμομόνωση. Η ενεργειακή κατηγορία Α+ είναι πλέον απολύτως απαραίτητη. Ιδιαίτερη σημασία έχουν, τέλος, τα φυτεμένα δώματα. Δεν είναι, όμως, μόνο το βιοκλιματικό στοιχείο που μας ενδιαφέρει. Είναι και η βιοποικιλότητα που επιδιώκουμε. Είναι αυτοί οι χώροι διαλείμματος ή αναψυχής που δίνουν διέξοδο και που, με την εμπειρία της πανδημίας, καταλάβαμε ακόμη περισσότερο τη σημασία τους. Αυτά τα στοιχεία επηρεάζουν σήμερα και τις αρχιτεκτονικές τάσεις, τουλάχιστον στα μεγάλης κλίμακας έργα. Βλέπουμε να κυριαρχεί η λογική της κατακόρυφης περσίδας που διαμορφώνει έναν νέο, πολύ ενδιαφέροντα δεύτερο φλοιό στα έργα και αναδεικνύει τη γεωμετρία του συνόλου. Βλέπουμε φυτεμένα δώματα ή, θα έλεγα πιο απλά, την προσπάθεια να γίνει η φύση σημαντικό στοιχείο του κτιρίου.

Μπορούν αυτά τα δεδομένα που περιγράψατε να διευρυνθούν στον αστικό ιστό;

Όχι μόνο μπορούν αλλά είναι πολύ σημαντικό να διευρύνουμε περισσότερο τα δεδομένα και από πολεοδομική, αστική πλευρά. Μετακινήσεις, δημόσια συγκοινωνία, ποδήλατα, ηλεκτρικά αυτοκίνητα μπαίνουν πλέον στη ζωή μας, στην αρχή ως λίστα που πρέπει να δούμε αν πληρούται ώστε να πάρουμε τους πόντους του LEED, που όμως, στην πραγματικότητα, μετατρέπεται γρήγορα σε κάτι που επηρεάζει τους ίδιους τους επενδυτές στις αποφάσεις τους.

Τα νέα δεδομένα έχουν μεταβάλει τον ρόλο του αρχιτέκτονα;

Τα έργα έχουν γίνει πλέον ιδιαίτερα σύνθετα. Δεν αρκεί η κλασική ομάδα συνεργατών, στατικός, μηχανολόγος. Η ομάδα έχει διευρυνθεί με νέες ειδικότητες, όπως με ειδικό φωτισμού, αρχιτέκτονα τοπίου, ακουστικό, συγκοινωνιολόγο, σύμβουλο για τα ενεργειακά ζητήματα, project manager, κάποιες φορές σύμβουλο για το commissioning και άλλα. Το έργο του αρχιτέκτονα αλλάζει, γιατί πρέπει πλέον να συνομιλήσει με μία ευρύτερη ομάδα. Θεωρώ ότι ο αρχιτέκτονας παραμένει ο μαέστρος και είναι ακόμη περισσότερο επιβεβλημένο από πριν να έχει γνώση και εμπειρία πολλαπλών ζητημάτων, αν θέλει να μη χαθεί η αρχιτεκτονική υπό το βάρος των πολλαπλών φωνών των ειδικών συμβούλων, που βλέπουν όμως το έργο από τη δική τους και, κατ’ ανάγκη, μερική σκοπιά. Για μένα αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος και θέλω να τον επισημάνω.

Κλιματική αλλαγή, Covid-19, ενεργειακή κρίση, έλλειψη πρώτων υλών, νέοι κανονισμοί. Πώς αυτά τα κρίσιμα ζητήματα επιδρούν στο έργο του αρχιτέκτονα;

Όλα αυτά τα ζητήματα απαιτούν αυξημένη εγρήγορση και αυξημένη ενημέρωση από πλευράς του αρχιτέκτονα, ιδιαίτερα της/του αρχιτέκτονος που σχεδιάζει σύνθετα κτίρια μεγάλης κλίμακας. Χρειάζεται συνεχής ενημέρωση για κανονισμούς και προδιαγραφές, για τις νέες τάσεις της αγοράς και για το πού οδεύει το industry. Θεωρώ υποχρέωσή μας πλέον να σχεδιάζουμε βιοκλιματικά έργα, ως συνεισφορά στο τεράστιο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Ο Covid-19 έφερε μια μεγάλη αλλαγή και στον εργασιακό τομέα. Δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι που αρνούνται να επιστρέψουν στα γραφεία. Μπορεί ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός να αντιστρέψει αυτή την κατάσταση;

Δημιουργούμε πλέον χώρους που σε επίπεδο σχεδιασμού interior παραπέμπουν σε ξενοδοχειακό σχεδιασμό, με καθιστικά, γωνιές πολλαπλές και άλλα στοιχεία που εμπλουτίζουν τα γνωστά γραφεία open plan που γνωρίζαμε και διαμορφώνουν ένα ποικίλο γραφειακό τοπίο. Έχουν καθιστικά, χώρους ανάπαυσης και χώρους που επιτρέπουν την απρογραμμάτιστη επαφή, φυτεμένα δώματα για διάλειμμα, χώρους φουαγιέ που μετασχηματίζονται σε χώρους εκδηλώσεων.

Βλέπουμε λοιπόν μία πολύ λειτουργική τάση, η οποία ανατρέπει τα στερεότυπα που γνωρίζαμε για καιρό. Βέβαια, ήδη στο επίπεδο της πρωτοπορίας είχαν παρεισφρήσει τέτοιες ιδέες, τώρα όμως φαίνεται να γίνονται ευρύτερα αποδεκτές και να γίνονται πλέον ο κανόνας.

Όλα όσα προαναφέρθηκαν έχουν αλλάξει τις απαιτήσεις προς τους συνεργάτες σας; 

Για μένα η μελέτη και η κατασκευή ζητούν ομαδικό πνεύμα. Βλέπω τον ρόλο μου ως αρχιτέκτονα, ως συντονιστή μίας ευρύτερης ομάδας: της άμεσης ομάδας των συνεργατών και των συμβούλων αλλά και της ομάδας επίβλεψης και κατασκευής.

Στη μελέτη είναι απαραίτητη η τεχνική υποστήριξη των γραφείων. Τα σύνθετα έργα περιλαμβάνουν εξειδικευμένη μελέτη εφαρμογής και σε αυτή είναι απαραίτητη η τεχνική υποστήριξη των εταιρειών. Επομένως, χρειάζονται εταιρείες που μπορούν να παρακολουθήσουν τη μελέτη στη φάση του value engineering και να υποστηρίξουν τη μελέτη εφαρμογής τόσο στη διαδικασία της μελέτης όσο και στη φάση της κατασκευής. Οι εταιρείες που δεν μπορούν να παρέχουν αυτή την υποστήριξη μένουν έξω από τον χώρο των προδιαγραφών. Πρέπει, παραδείγματος χάριν, να γνωρίζουν τις απαιτήσεις του LEED στο αντικείμενό τους, να μπορούν να επιλύσουν τις ιδιαίτερες λεπτομέρειες που ζητά μία απαιτητική αρχιτεκτονική μελέτη. Και επίσης να μπορούν να παρακολουθήσουν τις ιδιαιτερότητες της κατασκευής. Οι καλοί υπεργολάβοι είναι πολύτιμοι, γιατί γνωρίζουν το αντικείμενό τους, μπορούν να υποστηρίξουν το έργο με mockups και να επιλύσουν λεπτομέρειες.

Το διαχρονικό design συμβάλει στον κύκλο ζωής του έργου και στη βιωσιμότητα; Είναι value for money;

Διαχρονικό design είναι για μένα αυτό που συνομιλεί με τα πραγματικά δεδομένα, που έχει ισχυρήκαι ευφυή ιδέα, που δεν προσφέρει εντυπωσιασμό, ο οποίος θα είναι ξεπερασμένος σε λίγο χρονικό διάστημα, που μπορεί να σταθεί και να έχει ποιότητα σε βάθος χρόνου.

Με τον τρόπο αυτό, ως ποιοτικός σχεδιασμός, συμβάλλει στην ποιότητα ζωής του χρήστη, στην εικόνα και στη ζωή της πόλης, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στη φάση λειτουργίας του κτιρίου. Θεωρώ απολύτως ότι είναι value for money.

Η Ρένα Σακελλαρίδου σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΑΠΘ, στο Βανκούβερ (MArch UBC) και στο Λονδίνο (PH.D Bartlett UCL). Είναι καθηγήτρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΑΠΘ.

 

Είναι ιδρυτικό μέλος του γραφείου SPARCH SAKELLARIDOU / PAPANIKOLAOU ARCHITECTS, το οποίο μετεξελίχθηκε στο ανεξάρτητο γραφείο της RS SPARCH με έδρα την Αθήνα, ένα από τα πιο πολυβραβευμένα ελληνικά γραφεία με ισχυρή διεθνή παρουσία.