Το γραφείο σας, Degree Zero Architects, μετρά ήδη 22 χρόνια λειτουργίας, με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχές σε διεθνείς διαγωνισμούς. Θα θέλατε να μας πείτε δύο λόγια για την πορεία του στον χρόνο;

Το αρχιτεκτονικό γραφείο Degree Zero Architects^o έχει έδρα την Αθήνα. Από το 2001 η δουλειά του γραφείου εστιάζεται τόσο στον σχεδιασμό κατοικιών, ξενοδοχειακών έργων και επαγγελματικών χώρων, όσο και στον εσωτερικό σχεδιασμό, ενώ συμμετέχει και σε διεθνείς διαγωνισμούς. Με έμφαση στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, το στούντιο αντιμετωπίζει κάθε έργο ως πρόκληση, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του καθενός, με στόχο τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης ταυτότητας σε κάθε έργο.

Σαν ομάδα, εργαζόμαστε μαζί από το 2001. Έχουμε ασχοληθεί με πολύ διαφορετικά πεδία εφαρμογής του επαγγέλματός μας και τελικά έχουμε επιστρέψει σε αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο, που είναι καθ’ αυτός ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Ασχοληθήκαμε με μελέτη, κατασκευή, συντονισμό ομάδας σχεδιασμού για άλλα γραφεία, επίβλεψη σε έργα μεγάλης κλίμακας και πολυπλοκότητας, διαγωνισμούς και άλλα. Οι αποφάσεις για τις παραπάνω επιλογές οφείλονταν περισσότερο σε αλλαγές στο περιβάλλον εργασίας και τα δεδομένα της εποχής και λιγότερο σε δικό μας προγραμματισμό. Αντιμετωπίσαμε τις αλλαγές αυτές με προσαρμοστικότητα και εκμεταλλευτήκαμε τη γνώση που μας προσέφεραν, χωρίς όμως ποτέ να χάσουμε τον προσανατολισμό μας.

Στο ενδιάμεσο, για σχεδόν οκτώ χρόνια, εργαστήκατε ως Associates για τους Zaha Hadid Architects, ένα κορυφαίο αρχιτεκτονικό γραφείο, παγκοσμίως γνωστό για τις πρωτοποριακές, ρευστές κατασκευές του. Πώς ήταν η εμπειρία εκεί; Σας επηρέασε η δουλειά της Hadid;

Η περίοδος που εργαστήκαμε στους Ζaha Hadid Architects ήταν πολύ δημιουργική και η εμπειρία μοναδική. Συμμετείχαμε σε πολύ σημαντικά έργα, σε διαφορετικά στάδια υλοποίησής τους. Το γραφείο της Zaha Hadid λειτουργεί συλλογικά σαν μια οργανική ενότητα που αποτελείται από αρχιτέκτονες διαφορετικών εξειδικεύσεων. Οι μελετητές προέρχονται από διάφορα μέρη του κόσμου, μεταφέροντας διαφορετικές εικόνες και εμπειρίες και αυτό που τους συνδέει είναι η αγάπη για τον σχεδιασμό: την αρχιτεκτονική, το design, την τέχνη.

Σημαντική εμπειρία ήταν αυτή της διαδικασίας διαμόρφωσης της σχεδιαστικής προσέγγισης ενός έργου. Η διαμόρφωση της κεντρικής ιδέας ξεκινάει με τον πειραματισμό και την αναζήτηση της μορφολογικής και λειτουργικής ταυτότητάς του, ενώ σε πολύ πρώιμο στάδιο η πρόταση εμπλουτίζεται και συνυφαίνεται με τις προτάσεις συμβούλων από άλλα πεδία και μηχανικών από τον κατασκευαστικό τομέα, για την εφαρμογή εξελιγμένων τεχνολογιών και τη χρήση πρωτοποριακών υλικών, κατάλληλων να αναδείξουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα κάθε πρότασης.

Προφανώς επηρεαστήκαμε από την εργασία μας στο γραφείο του Λονδίνου, τόσο στη σχεδιαστική προσέγγιση, τη διαδικασία παραγωγής αρχιτεκτονικής και την αισθητική μας, όσο και στη διαμόρφωση διαδικασιών στη λειτουργία του γραφείου και της κατάλληλης νοοτροπίας εργασίας σε μια ομάδα. Ταυτόχρονα, έχουμε υιοθετήσει στοιχεία όπως ο πειραματισμός και ο νεωτερισμός, στον σχεδιασμό, στα υλικά που χρησιμοποιούμε και στις μεθόδους κατασκευής.

Πώς θα ορίζατε τη ρευστότητα στην Αρχιτεκτονική και πώς την πετυχαίνει κανείς κατά τον σχεδιασμό; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ρευστού κτιρίου και σε ποιες ανθρώπινες ανάγκες ανταποκρίνεται;

Η ρευστότητα σχεδιαστικά εκφράζεται με την αδιατάρακτη συνέχεια των χαράξεων που ξεκινάνε από τον περιβάλλοντα χώρο και επεκτείνονται τόσο στο κέλυφος, όσο και στο εσωτερικό ενός κτιρίου – στο δάπεδο, τους τοίχους, τις οροφές. Το κτίριο αποτελεί συνέχεια του τοπίου και η ρευστότητα της ογκοπλασίας λειτουργεί παράλληλα με τη ρευστότητα της λειτουργίας και της κίνησης του χρήστη στον χώρο. Η αυστηρή συσχέτιση της λειτουργίας με το κέλυφος χαλαρώνει, η ρέουσα χωρική εμπειρία γίνεται κυρίαρχη και οι λειτουργίες διεκδικούν τη θέση τους στο νέο τοπίο. Η ρευστότητα διαμορφώνεται με τη χρήση νέων υλικών και τεχνικών κατασκευής, που υποστηρίζονται και αναβαθμίζονται από την εξέλιξη των προγραμμάτων σχεδίασης. Το κτίριο αποτελεί μια οργανική οντότητα, όπου όλα του τα συστατικά στοιχεία συνυφαίνονται για να συνθέσουν ένα ολοκληρωμένο λειτουργικό σύνολο.

Η χωρική εμπειρία των έργων που επιτυγχάνουν τη ρευστότητα του χώρου είναι διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει από τα βιώματά μας και έχει στοιχεία έκπληξης, έμπνευσης και έντασης. Η χωρική εμπειρία που προσφέρουν δεν αποτυπώνεται στις φωτογραφίες και δεν αποδίδεται στα σχέδια. Έχει στοιχεία νεωτερισμού και δημιουργείται μία διαφορετική αίσθηση της κλίμακας, που συχνά ξεπερνάει τη φαντασία και τις προσδοκίες του σχεδιασμού. Ο μόνος τρόπος να την αντιληφθεί κανείς, είναι να επισκεφτεί ένα από αυτά τα έργα.

Το αλουμίνιο αποτελεί ένα από τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα ρευστά κτίρια;

Τα χαρακτηριστικά του αλουμινίου και οι εφαρμογές του, το καθιστούν ένα βιώσιμο υλικό. Είναι ελαφρύ, ανθεκτικό, με χαμηλές απαιτήσεις για συντήρηση και εύκολα ανακυκλώσιμο. Έχει εισβάλει καταλυτικά στον χώρο της κατασκευής και γύρω του έχει διαμορφωθεί μια ενδιαφέρουσα δυναμική. Οι εταιρείες που ασχολούνται με το αλουμίνιο αναγνωρίζουν τις προοπτικές της αγοράς και αναζητούν νέες εφαρμογές. Αυτό είναι πολύ εποικοδομητικό για τη διαδικασία του σχεδιασμού, αφού οι αρχιτέκτονες βρίσκουμε συνεργάτες πρόθυμους να συμμετάσχουν στην αναζήτηση κατασκευαστικών λεπτομερειών και μεθόδων για τη διαμόρφωση πολύπλοκων ογκοπλασιών.

Από τότε που επιστρέψαμε από το Λονδίνο είχαμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε με διαφορετικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του αλουμινίου, κυρίως για τη διαμόρφωση προσόψεων ιδιαίτερης μορφολογίας. Είχαμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε με τη Metal Skin της Aluminco για τη διαμόρφωση της όψης κτιρίου στη Σαλαμίνα, την Alumil για την κατοικία στο Πανόραμα Παλλήνης, ενώ τώρα συνεργαζόμαστε με τη Veta για τη διαμόρφωση των όψεων ξενοδοχείου στην Ομόνοια. Με το γραφείο του Λονδίνου είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την κατασκευή του κτιρίου γραφείων Dominion στη Μόσχα. Το κέλυφος από λευκό αλουμίνιο περιλαμβάνει στις γωνίες του κομμάτια διπλής καμπυλότητας από μασίφ αλουμίνιο διαμορφωμένα με CNC.

Κατά τη γνώμη σας, έχει αποδοχή στην Ελλάδα η αρχιτεκτονική της ρευστότητας; Και ποιο είναι το μέλλον της τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό;

Η αρχιτεκτονική της ρευστότητας δεν είναι κάτι καινούριο ή ανεφάρμοστο. Είναι μία έκφραση της παγκοσμιοποίησης του σχεδιασμού με εφαρμογές πάνω από τριάντα χρόνια σε επίπεδο σχεδιασμού αντικειμένων, αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού. Παρόλ’ αυτά στον τόπο μας διαπιστώνεται μια υπερβολική επιφυλακτικότητα έως και συντηρητισμός στην αποδοχή της, τόσο σε επίπεδο πελατών όσο και σε επίπεδο αποτελεσμάτων των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Αναρωτιόμαστε αν η αμηχανία αυτή οφείλεται στην έλλειψη εμπειριών ή στη λιτότητα που υπαγορεύει η εποχή μας. Όμως, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της πληροφορίας που ζούμε, ο σχεδιασμός ενός νέου κτιρίου δεν μπορεί να διαμορφώνεται αγνοώντας τα διεθνή ρεύματα και να μην επιχειρεί να αποτελέσει κομμάτι της παγκόσμιας έκφρασης και πρωτοπορίας.

Το 2004, στην ομιλία της για τη βράβευσή της για το βραβείο αρχιτεκτονικής Pritzker, η Zaha Hadid είχε αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά, πως παρότι η αναζήτηση της αφαίρεσης και της διαφορετικότητας είναι αναπόφευκτη για όλους, το κύριο μέλημα για την ίδια ήταν πάντα η οργάνωση και όχι η έκφραση.

Στην κριτική που γίνεται, βλέπουμε -με μεγάλη απογοήτευση- η τάση αυτή να ταυτίζεται με παραδείγματα κακής εφαρμογής της, που την αντιμετωπίζουν ως μόδα και την εφαρμόζουν επιδερμικά και όχι συνολικά. Συχνά η κριτική εστιάζεται στο επιβαρυμένο κατασκευαστικό κόστος που σχετίζεται με τις σύνθετες γεωμετρίες, παραβλέπονται όμως τα οφέλη σε θέματα βιωσιμότητας που μπορεί να προκύψουν σε βάθος χρόνου από τις νέες τεχνολογίες, τους τρόπους κατασκευής και τα νέα υλικά. Καθώς τα εργαλεία παραγωγής της αρχιτεκτονικής και η τεχνολογία ανοίγουν νέους δρόμους, αναπόφευκτα ο σχεδιασμός και ο τρόπος σκέψης και έκφρασης θα εξελίσσονται παράλληλα.

Ποια είναι τα σχέδια του γραφείου σας για το μέλλον; Πώς οραματίζεστε τη δράση σας τα επόμενα χρόνια; Υπάρχει κάτι που ήδη ετοιμάζετε;

Έχουμε επιλέξει να εργαζόμαστε ως μια μικρή ομάδα, που μας εξασφαλίζει έλεγχο της ποιότητας των έργων μας, ενώ μας επιτρέπει ταυτόχρονα να είμαστε επιλεκτικοί στα έργα που αναλαμβάνουμε. Παράλληλα, έχουμε διαμορφώσει ένα δίκτυο από συνεργάτες -πολλοί από τους οποίους προέρχονται από το γραφείο του Λονδίνου- και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και την κλίμακα ενός έργου επιλέγουμε τις κατάλληλες συνεργασίες. Διατηρούμε τον τρόπο εργασίας μας από το γραφείο του Λονδίνου, με ένα πιο ελεύθερο σχηματισμό και έχουμε την εμπειρία και την αυτοπεποίθηση να ανταπεξέλθουμε δυναμικά σε κάθε έργο, ανεξάρτητα από την κλίμακά του. Καθοριστικό στην εξασφάλιση ενός επιτυχούς έργου είναι η αποτελεσματικότητα του να εργάζεσαι σε ένα περιβάλλον κοινών αξιών, αναζητήσεων και προτεραιοτήτων.

Η φιλοδοξία μας, ως Degree Zero Αrchitects, είναι να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με την ίδια αγάπη και τον ίδιο ενθουσιασμό γι’ αυτό που κάνουμε, να αντιμετωπίζουμε σαν πρόκληση κάθε ευκαιρία που μας δίνεται και να δημιουργούμε κάθε φορά κάτι μοναδικό.

Αυτή τη στιγμή ετοιμάζουμε ένα ξενοδοχείο στο κέντρο της Αθήνας, με σύνθετες γεωμετρίες πρόσοψης από αλουμίνιο, μια εξοχική κατοικία με ξενώνες στα Δωδεκάνησα, με ρευστές γεωμετρίες στο ανάγλυφο και ιδιαίτερες κατασκευαστικές λεπτομέρειες σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους. Ταυτόχρονα, δουλεύουμε κάποια έργα εσωτερικού σχεδιασμού, επαγγελματικούς χώρους και χώρους αναψυχής, που σύντομα θα ολοκληρωθούν.