Modern Brutalist House

Αναδιαμόρφωση ενιαίας τριώροφης μονοκατοικίας σε 3 ανεξάρτητα διαμερίσματα στα Μελίσσια Αττικής, από το αρχιτεκτονικό γραφείο Χάρης Παπαϊωάννου & Συνεργάτες.

Το ακίνητο βρίσκεται στα Μελίσσια σε επίμηκες οικόπεδο με μεγάλο βάθος στο οποίο υπάρχει και δεύτερο κτίσμα. Τα δύο κτίσματα είναι ελεύθερα τοποθετημένα σε ενιαίο κήπο και σχεδιάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από γνωστό αρχιτέκτονα. Το ιδιαίτερο μορφολογικό λεξιλόγιο που τα διακρίνει συνάδει με το μοντέρνο ύφος της εποχής, ενώ ο χαρακτήρας και των δύο κτισμάτων διαθέτει χαρακτηριστικά μπρουταλιστικά στοιχεία. Το συγκεκριμένο έργο εντοπίστηκε στο πρώτο από τα δύο κτίσματα, αυτό που βαίνει στον δρόμο. Το δεύτερο κτίσμα δεν ανακαινίστηκε.

Στο εξωτερικό κέλυφος του κτίσματος κυριαρχούσε ο εμφανής ξυλότυπος, οργανωμένος σε ζώνες. Κατακόρυφες και οριζόντιες σκοτίες διαχώριζαν τις διάφορες ζώνες του ξυλότυπου, επιτρέποντας την αλλαγή διεύθυνσης της ξυλείας που χρησιμοποιήθηκε κατά τη σκυροδέτηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο φέρων οργανισμός ήταν το κυρίαρχο στοιχείο του κελύφους. Τα στοιχεία πλήρωσης ήταν σαφώς διαχωρισμένα από τον φέροντα οργανισμό και προεξείχαν κατά μέσον όρο 5 εκ. με τελείωμα πεταχτού σοβά. Όλα τα ανοίγματα αποτελούσαν μέρος της σύνθεσης των όψεων, τηρώντας αυστηρές χαράξεις σε κατακόρυφο και οριζόντιο άξονα. Τα κουφώματα ήταν όλα ξύλινα και στο μεγαλύτερο ποσοστό τους διέθεταν φεγγίτη. Τα μεγάλα σε μήκος ανοίγματα επέβαλαν την τυπολογία των κουφωμάτων που ήταν επάλληλα συρόμενα με φεγγίτη. Ξύλινο πλαίσιο εγκιβώτιζε το κάθε άνοιγμα σε ενιαία σύνθεση.

Το κτίσμα διαθέτει συνολική επιφάνεια 480 τ.μ. Αποτελούσε ενιαία κατοικία σε 4 διακριτές στάθμες (υπόγειο, ισόγειο, όροφος και δώμα) με ενιαίο κλιμακοστάσιο. Το ζητούμενο ήταν ο διαχωρισμός της ενιαίας μονοκατοικίας σε 3 διακριτά διαμερίσματα και ο εκσυγχρονισμός του κτίσματος προκειμένου να ευθυγραμμιστεί με τις ενεργειακές και τις λειτουργικές απαιτήσεις της εποχής. Η μελέτη έγινε το 2020 και η ολοκλήρωση του έργου τον Σεπτέμβριο του 2023.

Ο διαχωρισμός των ιδιοκτησιών είχε ως βασική συνεπαγωγή τη δημιουργία διαφορετικών δικτύων ηλεκτρομηχανολογικών με την ανάγκη ελέγχου από κεντρικά σημεία του κτίσματος.

Εκτός από το πρόβλημα της εσωτερικής διαρρύθμισης, της διάκρισης διακριτών εισόδων και προσπελάσεων, το πολύ βασικό ερώτημα ήταν η διατήρηση ή όχι του αρχιτεκτονικού ύφους. Η ανάγκη για τη μόνωση του κελύφους, και άρα για θερμοπρόσοψη, είχε ως αποτέλεσμα την υποχρεωτική αποδέσμευση από τις αυστηρές χαράξεις της όψης, τόσο για την εξωτερική τοιχοποιία όσο και για τα ανοίγματα.

Η επιλογή έγινε με γνώμονα τη διατήρηση του ευρύτερου χαρακτήρα και της προσαρμογής του στα σύγχρονα δεδομένα. Αναζητήθηκε, λοιπόν, μια ισορροπία ανάμεσα στο «παλαιό» και στο «νέο» και έγινε προσπάθεια μεταγραφής του χαρακτήρα, χωρίς απώλεια των αρχών σχεδιασμού των όψεων.  Έτσι, χρησιμοποιήθηκε η ίδια η θερμοπρόσοψη σε ενότητες διαφορετικού πάχους, προκειμένου να μεταφέρει το λεξιλόγιο των προεξοχών που υπήρχε εξαρχής, χωρίς όμως να αναπαραχθεί ο παλαιός ξυλότυπος. Η διαφορετική κοκκομετρία της τελικής επίστρωσης χρησιμοποιήθηκε ως μια μεταγραφή της παλαιάς διαφοροποίησης εμφανούς σκυροδέματος και πεταχτού σοβά. Στο νέο ύφος οργανώθηκαν οι σκοτίες εκ νέου, τηρώντας τις αρχές του αρχικού σχεδιασμού.

Τα παλαιά ξύλινα επάλληλα κουφώματα με φεγγίτη αντικαταστάθηκαν με νέα κουφώματα αλουμινίου με θερμοδιακοπή με σύγχρονους μηχανισμούς ανύψωσης, λόγω του μεγάλου βάρους τους. Το σκούρο χρώμα τους και το τελείωμα υφής άμμου (sable) σε διάλογο προς την κοκκομετρία των επιφανειών της θερμοπρόσοψης επιχείρησε μια λεπταίσθητη διαχείριση των υφών σε αναλογία με τις υφές του αρχικού σχεδιασμού. Οι φεγγίτες διατηρήθηκαν και αυτοί, ενώ η οργάνωση των ανοιγμάτων εντάσσεται σε μια λογική αυστηρών χαράξεων και πάλι.

Η στρατηγική αναζήτησης μιας ισορροπίας ανάμεσα στο «παλαιό» και στο «νέο» είναι δηλωτική του σεβασμού προς το αρχικό ύφος σχεδιασμού και μια δήλωση για την πρόθεση διατήρησης των σύγχρονων κτιρίων-μνημείων στον μοντερνισμό της δεκαετίας του 1970.

Ταυτότητα κτιρίου

Ιδιοκτήτης: Ιδιώτης
Αρχιτεκτονική μελέτη: Χάρης Παπαϊωάννου & Συνεργάτες Ο.Ε.
Επιφάνεια κτιρίου: 480 τ.μ.
Τοποθεσία: Ζωοδόχου Πηγής 27, Μελίσσια, Αθήνα
Χρόνος μελέτης: 2020-2021
Χρόνος κατασκευής: 2021-2023
Παρουσίαση: Χάρης Παπαϊωάννου

16ο Συνέδριο alumini
«Αλουμίνιο & Αρχιτεκτονική»